Shqiptaret e qe dikur sundonin irakun

nga **floroS** Fri Mar 20, 2009 12:51 am

Guvernatore, ushtarake, klerike, madje edhe histori dashurie ndrieojne nje lidhje te vjeter me zonen e trazuar

Iraku, vendi i Babilonise se lashte dhe vendi i perplasjes se madhe mes
dy pjeseve te medha te muoslemaneve: mes suniteve dhe shiiteve. Te
paret, politikisht kane pasur gjithnje ne krah Perandorine Osmane, te
dytet mbreterit e Iranit. Nga ky konflikt sikurse edhe tani kane
gjalluar konflikte te ashpra, gjakderdhje, merira e luftera. Qe ne kohe
te hereshme shqiptaret kane qene protagoniste ne kete loje te ashper,
me te cilen i lidhte vetem nje gje: deshira per t'i sherbyer
ushtarakisht nje fuqie te madhe. Aty nga 1508, Shahu i Persise,
mbrojtes i madh i shiiteve, Ismail-al-Safavi pat shtene ne dore nje
pjese te mire te Irakut Verior, gje qe e pat shtyre Sulltanin e
atehershem, Selimi I te drejtonte nje ekspedite te madhe ushtarake per
te rivendosur pushtetin e tij. Nje nga komandantet me te suksesshem te
fushates eshte nje i quajtur AHMET PASHe DUKAGJINI. Letersia arabe
pershkruan gjere e gjate se si Dukagjini, i bere mosleman, i
drejtoi trupat osmane drejt fitores ne ealldiran ne 1514. Fitorja ishte
e rendesishme. Aventura e shqiptareve ne troje te Irakut kishte nisur
mire.

Nga 1544 deri ne 1548 ne krye te Irakut ishte shqiptari AJAZ PASHA.
Sikurse ndodh shpesh per gjithe te medhenjte pavaresisht nga koha, Ajaz
Pashes i jane kushtuar shume poezi, ku sigurisht ai rrefehet si njeri
tejet bujar.

Vite me vone, Porta e Larte dergoi ne Bagdad nje tjeter shqiptar, NASUH
PASHeN. Njesoj si ne historine e Skenderbeut, valiu i ri shqiptar i
Bagdatit, mesoi se qyteti i kishte rene ne dore nje vendasi fale nje
fermani
te falsifikuar. Nasuhu nuk pati edhe aq fat ne nje beteje qe u be mes
dy rivaleve ne afersi te Bagdadit. Iku i plagosur rende per ne
Stamboll, porse i ndihu fati dhe u be, si shume shqiptare te tjere,
Vezir i Madh, pra
Kryeminister, pasi qe martuar me pare me njeren prej vajzave te shumta te Sulltanit.

Historianet arabe ende i permendin bemat e disa komandanteve shqiptare
ne vitet qe pasuan. Ne 1626 Tikriti, vendi i origjines se Sadam
Hyseinit, ishte ende ne duart e perseve, te cilet e kishin pushtuar
disa vjet me pare. Nje shqiptar, OMER PASHA, luftoi ne krye te nje
grushti njerezish me nje ushtri shume here me te madhe. Omer Pasha,
komandanti, ishte i vetmi qe shpetoi nga masakra qe pasoi. Legjenda
thote se e shpetoi kali i tij i shpejte. Ca vjet me vone historia
perseritet. Tashme eshte Ahmet KUeUK PASHA, edhe ky
shqiptar ne sherbim te Sulltanit, qe komandon trupat turke ne betejat
rreth Tikritit. Si e pa qe nuk kishte shpetim atehere u ul dhe nisi t'i
falej Allahut. Sigurisht qe njeri nga ushtaret perse ia preu koken dhe
e dergoi ne Teheran. Shahu ne shenje respekti lejoi qe koka e prere e
Ahmet Kueuk Pashes te varrosej ne nje teqe ne Damask, ne Siri. Pashai
plak e kishte menduar edhe kete. Vite me pare kishte ndertuar nje vend
te shenjte per vete.

Nga fundi i shekullit XVII presioni i ushtrive iraniane gati sa se
bllokoi ekonomine ne Bagdad. Porta e Larte u alarmua. Bllokimi i
ekonomise ne keto ane donte te thoshte trazira edhe ne vendet arabe
fqinje. Serish na shfaqet nje shqiptar. Ai eshte ABDURRAHMAN PASHA, i
cili u caktua vali i qytetit.
Abdurrahmani ishte njeri i drejte. Ai nuk lejoi qe nenpunesit te
vidhnin ne kurriz te popullit, liroi njerezit nga taksat abuzive dhe
arriti te sjelle normalizimin e tregut. Ne historine e Irakut shqiptari
me emrin Abdurrahman
mbahet mend edhe per dashamiresine e tij ndaj poeteve dhe artisteve te
tjere, ndonese nen ze thuhet se ai e kishte nje eike qef veren. Nje
xhami e ndertuar prej tij ka qene ne kembe deri vone ne Bagdad. Ajo
quhej
Maruf-al-Karhi.

Shqiptaret e kishin fort per zemer Irakun, madje aq per zemer saqe te
arrijne te themelojme nje dinasti shqiptare ne krye te Bagdadit. I pari
i kesaj dinastie shqiptare ne zemer te Arabise ishte dibrani HASAN
PASHA, i cili nisi pune ne keto ane ne 1704. Hasani e nisi punen duke
emeruarar djemte e tij nder provinca, duke kerkuar keshtu bashkimin e
njesive te coptuara irakene ne nje vilajet te vetem. Me pas, duke u
mbeshtetur ne nje ushtri te re krejt te reformuar, Hasan Pasha nga
qendrimi ne mbrojtje ndaj iranianeve, i hyri detyres se veshtrie qe te
sulmonte. Nuk arriti ndonje sukses te madh, megjitheqe kishte arritur
te depertonte ne Iran. U varros me nderime te medha ne Bagdad ne vitin
1724. Thone se ne kryeqytetin iraken
emrin e tij e mbajne xhami e emra lagjesh.

Vendin e Hasan Pashes e trashegoi i biri, AHMET PASHA, nje i ri
ambicioz, i cili e kishte ndare mendjen te vazhdonte udhen e te atit.
Ahmeti vazhdoi te sundonte deri aty afer fundit te shekullit XVIII. Pas
kesaj dinastia shqiptare ne Bagdad u perfshi nga nje stuhi rere, gjate
se ciles emrat e sundimtareve vazhduan te zevendesohen me ritme te
shpejta.

Duhej te kalonin disa vite te trazuara derisa shqiptaret te shfaqeshin
perseri ne krye te Irakut. SYRI PASHA, vali nga 1899 - 1890, ka hyre ne
historine e Irakut si ndertuesi i nje dige te rendesishme dhe si
mbrojtes i
madh i poeteve. Sipas historianeve vendas Syriu futi ne veprim edhe nje
ide tjeter, ate te ndihmes shoqerore per te varferit dhe vejushat.
Syriu u dha udhe nje veprimtarie me tradita ne lemin e poezise.

I fundmi i dinastise shqiptare ne Bagdad ka qene ABDULVEHAB PASHA, qe
qendroi ne rolin e valiut vetem nje vit. Per te dihen pak gjera, nese
perjashtojme ndonje poezi oborri qe servilat e kane shkruar me zell per
te.
Era e re kishte nisur te frynte gjithandej. Nuk kishte me nevoje per
njerez te luftes, a me mire me thene kishte nevoje per nje lufte
ndryshe.

Nje tjeter shqiptar i shquar i ka njohur mire keto ane. EQEREM BEJ
VLORA, pinjoll i Vlorajve te famshem, nje nga mendjet me te mprehta
shqiptare te dy shekujve te fundit, e ka rrefyer ne menyre brilante
pershtypjet e tij ne Irak e rrethine. Ne 1904, Eqerem Beu ishte nje
nenpunes i ri i Ministrise se Jashtme te Stambollit. Bashke me
diplomate te tjere inspektonte asokohe hekurudhen e Hexhazit, ate qe
quhej nje lloj paraleleje e Kanalit te Suezit, nje arritje e madhe per
kohen, njesoj si koridoret tona te sotme. Syte e lodhur nga peisazhi, i
mbuluar nga rera e verdhellemte, i kane shnderitur te riut shqiptar kur
ka pare te kaleronte mbi nje mezat te zi arab nje vajze te re elegante.
Diku andej nga Siria, ne kufi me Irakun, ze fill kjo histori nostalgjie
me shume se sa dashurie. I riu shqiptar desh la mendte kur pa ate vajze
te re arabe qe bashke me te tjeret i bente respektet e duhura sipas
rregullave te shkretetires. Mesoi sakaq se perria e shkretetires ishte
vajza
e njerit prej krereve lokale, ne eadren e te cilit kishte bujtur. Dhe
atehere beu i Vlores permbahet, porse nuk mund te heqe dore nga
simpatia e tij. Nxjerr nga brezi pistoleten e tij, nje Mauzer, i cili
ne ate kohe vlente sa qimet e kokes, dhe ia zgjat vajzes se re. Vete
Eqerem Beu rrefen se u eudit pa mase kur pa se ne kembim vajza i kishte
dhuruar mezatin e saj te races se paster te kulluar arabe. Ndonese te
dy te rinjte fati i perplasi
ne cepa te ndryshem te Botes, mes tyre u lidh nje leterkembim qe do te vazhdonte gjate.