20 semundje vdekjeprurse

hkaqet e formimit dhe kafshet qe mund teju percjellin viruse bartese

Semundje te ndryshme e kane shoqeruar njerezimin qe nga fillimet e tij
e deri ne ditet tona. Shume prej tyre jane vene nen kontroll, disa jane
reduktuar plotesisht, por ende ekzistojne disa semundje, te cilat jane
akoma te tmerrshme ne forcen e plote te tyre. Qe nga vitet 1970 jane me
shume se 20 semundje, te panjohura me pare, per te cilat ende nuk eshte
identifikuar nje trajtim i plote dhe efektiv kurues, qe do te eonte ne
sherimin e tyre. Me poshteee radhiten 20 semundjet me te rendesishme te
ketyre semundjeve te pasherueshme, te cilat jane nder me te rejat qe
sjellin frike jo vetem tek ekspertet e mjekesise, por dhe ne mbare
popullaten. Shume prej ketyre semundjeve ekspertet nuk i emasine dot me
numrin e viktimave, sepse jane zbuluar relativisht vone, e per faktore
subjektive e objektive nuk mund ta bejne nje gje te tille. Te gjitha
keto semundje jane infektive, pra jane ngjitese.

Virusi NIPAH
E ka marre emrin nga vendi i zbulimit te tij (Nipah, Malajzi me
1999-n.) Megjithese ka shkaktuar pak eshperthimee, aftesia e tij per
teu shnderruar e levizur nepermjet kafsheve e njerezve dhe vdekshmeria
e larte e ben kete virus nga me te tmerrshmit e semundjeve te reja.
Mendohet se bartes eshte lakuriqi i nates, por semundja eshte pare dhe
te derrat, qente e macet. Njerezit e marrin kete virus duke u ushqyer
me mishin e kafshes se infektuar ose nga gervishtjet e tyre. Periudha e
inkubacionit eshte 4-18 dite, e duket si gripi ne fillim. Pastaj
vazhdon e prek trurin, duke sjelle konvulsione e me pas gjendje kome.

H5NI (Avian Flu)
Ne maj 1997 ekspertet boterore te gripit u frikesuan se mos po perhapej
nje pandemi e madhe gripi, e nje masiviteti te tille te papare qe nga
koha e Gripit Spanjoll (1918). Shkaku. Nje djali 3-vjeear ne Hong Kong
i kishte rene gripi i pulave. Virusi i gripit peson ndryshime
(mutacione) gjate kalimit nga shpendet te derrat e me pas te njerezit.
Por ky tip kishte kapercyer barrieren e specieve (llojeve), duke sjelle
nje tip te ri virusi te gripit per te cilen njerezit nuk kane
rezistence natyrale.

NvCJD - (variant i ri i semundjes se eLopes se emendure)
Kjo semundje u zbulua ne vitet `20 si gjendje e rende qe prekte moshat
e vjetra. Semundja e quajtur Krautzfeld-Jakob (CJD Creutzfeldt-Jacob
disease) eshte forma njerezore e semundjes te cilen te kafshet e quajme
semundja e elopes se emendure. Por me 1996-n Grupi Special Kombetar per
monitorimin e kesaj semundjeje (CJD) ne Britanine e Madhe identifikoi
nje tip te kesaj semundjeje te panjohur me pare nga shkenca, variant i
ri i CJD, ku mosha mesatare e viktimave ishte 29 vjee. Ne fillim te
kesaj semundjeje pacienti kalon ne depresion dhe nje ndjenje te
euditshme si engjitjee e lekures. Me pas kemi humbje te balances e ne
stadin e vdekjes i semuri eshte komplet i emobilizuar dhe memec.

Lyssavirusi Australian i lakuriqit te nates
Nentor 1996, nje grua 39-vjeeare nga Queensland, qe sa kish filluar te
kujdesej per lakuriqet e nates, semuret. Humb ndjeshmerine ne krahun e
majte, gradualisht kalon ne koma e me pas vdes. Kjo eshte e para qe
vdiq nga nje semundje e cila prek te gjithe popullaten e lakuriqeve te
nates ne Australi.

HHV8 Virusi i Sarkomes Kaposi Me 1995-n doktoret pane lezione ngjyre
vishnje ne te zeze ne lekuren ose organet e brendshme te te semureve me
SIDA. Ishte nje forme e re dhe e rralle e kancerit te lekures.
Faktikisht kjo vjen nga nje variant i virusit herpes dhe ne ata qe kane
sistemin imunitar te demtuar mund te perhapet te gjendrat limfatike dhe
mushkerite me pasoja fatale. E vetmja tentative ngelet kimioterapia,
por rezultatet jane te pakenaqshme.

Virusi Sabia
Gusht 1994, nje virolog shkoi ne Kliniken e Mjekesise Tropikale ne
Universitetin e Yale-it (USA) me ethe dhe dhimbje kurrizi. U konstatua
qe ai kishte nje forme komplet te re te nje virusi, identifikuar per
here te pare ne Afriken e Jugut, i cili kishte erreshqiture nga nje
epruvete e plasaritur. Vetem dy raste jane raportuar: nje vdiq me
hemorragji te organeve te brendshme e tjetri mbijetoi pas vuajtjeve te
papershkrueshme, te tmerrshme.

Virusi Hendra
Ngjan me virusin Nipah, por gjendet ne Australi. eshte hasur tri here
ne njerez, te gjithe e moren nga kontakti me kuajt. Dy prej tyre
vdiqen.
Virusi Sin Nombre ose Hantavirusi i Sindromes Pulmonaree HSP
HSP u gjend per here te pare ne vitin 1993, pas hetimeve te bera per
nje semundje fatale respiratore qe u vu re ne shtetet Jugperendimore te
Amerikes. Qe atehere, 100 raste jane raportuar ne 20 shtete amerikane,
shumica ne Perendim. Veeoria e kesaj semundjeje eshte se ndryshe nga
shumica e semundjeve qe zakonisht sulmojne njerezit me mbrojtje (sistem
imunitar) te dobet, kjo semundje ka prekur me te shendetshmit e me te
fortet. Vjen nga minjte e pyllit.

Vibrio Kolera 0130 (Vibrio cholerae 0130)
Ky eshte bakteri pergjegjes per Koleren Aziatike, i izoluar per here te
pare ne Peru (ne vitin 1991). Perhapet teper shpejt nepermjet ujit te
ndotur e me pas arrin proporcione epidemike: nga mbi 1.000.000 paciente
te prekur ne hemisferen perendimore (nga 1991-1995) pati mbi 10.000 te
vdekur. Semundja fillon menjehere. Periudha e inkubacionit sillet nga 6
ore - 5 dite. Pacienti ka ngeree abdominale, te vjella e dehidrim.
Vdekja vjen nga dehidrimi (humbja e lengjeve). Antibiotiket ndihmojne
per te shkurtuar semundjen.

Virusi Guanarito Ne shtator te 1989-s doktoret ne Venezuele filluan te
shihnin nje semundje me ethe teper te larta ne mesin e popullsise se
fshatit. Shume nga pacientet u shtruan ne spitale, sepse ethet nuk
pushonin, kishin dobesi te pergjithshme, dehidrim dhe hemorragji te
brendshme. Mbi 100 raste jane konfirmuar, rreth 1/3 e pacienteve
vdiqen. Mendohet se perhapet nga minjte.

Hepatiti C Ky infeksion viral i meleise eshte shkak madhor ne sjelljen
e kancerit te meleise, verdhezes e vdekjes nga helmimi i gjakut. eshte
zbuluar per here te pare ne vitin 1989, perhapet nga kontakti direkt me
gjakun e njeriut, per shembull, nga transfuzionet e gjakut apo kontakti
seksual
.
Hepatiti E eshte zbuluar ne 1988-n, ngjan me hepatitin C, pervee se
mund te transmetohet nga ushqimet, ka me pak shanse te jete fatal.

HIV-Human Immunodeficiency Virus Ne vitin 1983 u zbulua HIV, virusi qe
eshte pergjegjes per SIDA-n, Sindromen e imuno-deficiences se fituar.
Nje semundje kjo e identifikuar per here te pare ne burrat homoseksuale
ne Amerike. Qe atehere perhapja e kesaj semundjeje eshte bere me
virulente ndermjet heteroseksualeve, veeanerisht ne Afrike e Azi.
Shperndahet nepermjet gjakut e lengjeve trupore.

Escherichia coli 0157:H7 Ky variant i rrezikshem i Escherichia coli u
zbulua per here te pare ne vitin 1982, pas nje shperthimi te nje
diarreje te tmerrshme me gjak me origjine nga hamburgeret e
kontaminuar. Pas kesaj, shumica e infeksioneve kane ardhur nga ngrenia
e mishit te grire te pagatuar plotesisht. Te rriturit e shendetshem
zakonisht e marrin veten, por mund te jete vdekjeprurese te femijet e
vegjel e tek te moshuarit.

Campylobacter jejuni eshte shkaku kryesor i diarrese ne vendet e
zhvilluara. Identifikuar ne e77-n, ky bakter prek edokend, por femijet
nen 5 vjee dhe te rinjte jane me ne rrezik. Campylobacter jejuni shpesh
gjendet ne pulen e pagatuar, ne qumeshtin e pazier, pasi bakteri bartet
nga kafshet e mizat neper ferma.

Cryptosporidium parvum Tjeter fajtor per diarrene, prek nje ne 40 persona ne Europen Perendimore.

Rotavirusi Kjo eshte nje endemi mbare boterore, pergjegjese per gjysmen
e shtrimeve ne spitale nga diarreja te femijet. Zbuluar ne e73-shin,
vjen nga pergatitja e ushqimit me duar te palara, zakonisht ne shtepi.
Mbi 1.000.000 femije vdesin nga pasojat e rotavirusit edo vit.

Semundja e Legjionareve Mori kete emer ne 1976-n, kur nje shperthim i
pneumonise u pa ndermjet pjesemarresve ne takimin e Legjionit Amerikan
ne Filadelfia. Qindra mijera persona infektohen prej saj ne te gjithe
boten edo vit, 5-30 per qind e tyre vdesin. Perhapet nga sistemi i
ajrit te kondicionuar. Nese semundja kapet ne fazen e hershme,
trajtohet me rezultat.

Ebola
Ethet hemorragjike Ebola jane nje semundje vdekjeprurese te njerezit e
majmunet, shihet ne menyre sporadike qe nga zbulimi i saj ne vitin
1976. Merr emrin e nje lumi (Ebola) ne Kongo (ish-Zaire). eshte teper
infektiv nepermjet kontaktit me lengje trupore, sjell temperature te
larte e te vjella masive. Shumica e viktimave vdesin brenda nje jave
nga fillimi i infeksionit, pasi gjithe organet e brendshme te tyre
bejne kolaps total.

Semundja Lyme U pa ne fillim kur po vrojtohej artriti ne femijet e
qytetit Lyme (Connecticut, USA). Shkaktohet nga bakteri Borrelia
burdorferi e transmetohet me pickim. Rralle eshte fatale, por nese
skuqja fillestare nuk trajtohet, sjell invaliditet nepermjet semundjes
se kyeeve e lodhje kronike