Atomiiiii !!

Çka është atomi ?

Atomi është pjesa më e vogël e elementit kimik p.sh e hekurit apo bakrit. Është pjesa më e vogël e cila ka vetit e elementit të cilit i takon. Shkencëtarët i dallojnë atomet, varësisht se farë strukture kanë atomet. Atomet janë pjesët themelore të elementeve nga të cilat ndërtohen të gjitha lëndët në Gjithësi.

Çka do të thotë fjala "atom ?"
Fjala "atom" rrjedh nga greqishtja e vjetër atomos që në shqip do të thotë i pandashëm. Shkencëtarët në kohën e Greqisë antike besonin se atomi ishte pjesa më e vogël që ekzistonte. Ai, pra atomi, nuk mund të ndahej më tutje. Ndërsa shkencëtarët modern, pas shumë shekujve thoshin se kjo nuk është e vërtet. Pas një kohe me mjete më moderne ja arritën që të ndajnë atomin dhe vërtetuan se atomi mund të ndahej në pjesë edhe më të vogla. Gjatë vërtetimit të mendimit të tyre, shkencëtarët modern vëren që atomi ishte pjesa më e imët e cila mbante vetit e elementit që i përkiste.

Po të ishte atomi i madh sa një kokë e gjilpërës, atëherë dora jote to të ishte gjigante

Sa është i madh një atom ?
Atomet e kanë një preje tërthore dikur të njëmiliontën pjesë të milimetrit. Do të thotë, gishti i një njeri normal, të rritur është diku 200 milion atome i trashë! Po të ishte atomi i madh sa koka e gjilpërës, atëherë, ti lirisht do ta kaploje token me një dorë.

Çka kanë të përbashkët i vogli atom dhe sistemi diellor ?
Atomet përbëhen nga copëza të vogla që lëvizin rreth e rrotull një qendre. Këtë qendër shkencëtarët e quajnë bërthama e atomit. Kjo e bënë të ngjashëm me sistemin diellor ku rreth diellit lëvizin planetët.

"Elektronet sillen rreth bërthamës si planetët rreth diellit"

A i ka pa ndokush atomet ?
Po, por jo pa ndihmën e veglave. Vetëm me sy, atomet nuk mund të shihen, për këtë nevojiten vegla si mikroskopi për elektrone. Shkencëtarët me ndihmën e kësaj vegle e kanë parë dhe fotografuar. Aty atomet duken si pika të bardha të mjegullta.

A ka gjëra më të vogla se atomi ?
Bërthama në qendër të një atomi është dhjetë mijë herë më e vogël se vetë atomi. Elektronet që e rrethojnë janë edhe më të vogla.

A ka ndonjë vend në gjithësi ku nuk ka atome ?
Shkencëtarët janë të mendimit, të bazuar në njohurit e deritashme, se nuk ka. Edhe në vakuumet, hapësirat boshe, po thuaj se ka atome.

"E tërë gjithësia përbëhet nga atomet"

Sa lloje të atomeve ka ?
Në natyrë paraqiten 92 lloje të ndryshme të elementeve kimike. Pra, ka 92 lloje të atomeve, nga të cilat përbëhen elementet kimike në natyrë. Shkencëtarët ja kanë arritur që në labore të krijojnë edhe lloje tjera të atomeve.

Nga çka përbëhet një atom ?
Në qendër të atomit gjendet bërthama e përbërë nga copëza të imëta që thirren protone dhe neutrone. Kjo bërthamë rrethohet nga copëza të imëta që thirren elektrone dhe që kanë barrën elektrike dhe lëvizin në udhë (trajektore) rrethore përbrenda atomit. Vendi dhe numri i protoneve, i neutroneve dhe i elektroneve të atomit, ndryshon nga lloji i atomit.

Sa është e madhe bërthama ?
Bërthama, logjikisht sikurse vetë atomi është e padukshme për syrin tonë. Mirëpo bërthama është vetëm një e pesëdhjeta mijë e prerjes tërthore të atomit. Po të mund të fryhej një atom sa një stadium futbolli, atëherë bërthama e fryme do të ishte sa një konservë e ushqimit në mes të stadiumit, ku vendoset topi për të filluar ndeshjen. Edhe pse bërthama është kaq e vogël, ajo e mbanë barrën kryesore (me fjalë të tjera gati e tërë pesha e atomit është bërthama). Në krahasim me bërthamën, elektronet janë